Bij een functionele standsafwijking (dystonie) is er sprake van een veranderde stand van een lichaamsdeel. Meestal gaat het om gekromde vingers, een naar binnen gedraaide pols of enkel, of een naar beneden gerichte voet. Andere lichaamsdelen kunnen ook zijn aangedaan, zoals de romp of de nek. De spieren zijn bij functionele dystonie overactief. Er is aanspanning in de spieren, terwijl dat niet nodig is op dat moment.
Welke symptomen passen bij functionele dystonie?
Soms is er sprake van een pijnlijke verkramping van de spieren. Vaak geeft de afwijkende stand ook zonder 'kramp' pijnklachten. Dat komt doordat de afwijkende stand belastend is voor spieren en gewrichten. De klachten kunnen in aanvallen komen, maar ook de hele tijd aanwezig zijn.
Als de houding als het ware vast zit, waarbij de patiënt zelf maar ook de therapeut de houding niet meer in de normale houding kan zetten, noemen we de aandoening 'gefixeerde dystonie'. Vaak zijn er ook onwillekeurige bewegingen vanuit de standsafwijking.
Wat is er fout gegaan bij functionele dystonie?
In de hersenen bevindt zich een soort kaart van de lichaamsdelen. Op die manier weten de hersenen waar de verschillende lichaamsdelen zich bevinden.
In wat algemene termen lijkt het bij functionele dystonie fout te gaan met deze 'kaart'. Dit deel van de hersenen lijkt te denken dat de gekromde vingers of de naar binnen gerichte enkel de normale positie is, zelfs als de patiënt zelf weet dat dat niet zo is.
Een deel van de mensen met functionele dystonie beschrijft dat ze wel weten dat de houding niet normaal is, maar dat de scheve houding normaal aanvoelt. Terwijl de teruggebogen normale houding soms juist een heel raar gevoel geeft. Dat bevestigt het principe dat de hersenen denken dat de abnormale scheve houding normaal is.
De kaart in de hersenen kan verstoord worden door verschillende situaties, bijvoorbeeld door:
-
lichamelijk letsel
-
na zwakte in een ledemaat
-
nadat het lichaamsdeel lange tijd minder intensief is gebruikt (bijvoorbeeld na gips of lange tijd bedrust).
De behandeling is er op gericht om te proberen de hersenen opnieuw te trainen, zodat ze de normale houding in het lichaam ook weer normaal gaan vinden.
Overlap met Complex Regionaal Pijn Syndroom
Er is een overlap met een aandoening die Complex Regionaal Pijn Syndroom (CRPS) heet.
Bij CRPS ontwikkelen patiënten langdurige pijn in een ledemaat. Functionele dystonie is één van de mogelijke complicaties van CRPS. Dat wil zeggen dat CRPS over kan gaan in functionele dystonie.
Andersom hebben patienten met functionele dystonie vaak ook veel last van pijn.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose moet worden gesteld door een neuroloog die verstand heeft van verschillende oorzaken van dystonie. Functionele dystonie begint vaak vrij plotseling, maar kan ook geleidelijk ontstaan.
Er is zeer waarschijnlijk sprake van functionele dystonie als de houdingsverandering (dystonie) voor het eerst ontstaat op volwassen leeftijd en eruit ziet zoals op de plaatjes bovenaan deze pagina. Ook is de diagnose zekerder als de houdingsverandering samen voorkomt met andere functionele symptomen.
In hoeverre is functionele dystonie anders dan andere vormen van dystonie?
Dystonie komt voor bij allerlei neurologische aandoeningen. Het onderscheid tussen andere vormen van dystonie en functionele dystonie kan lastig zijn. Een neuroloog moet dit onderscheid maken.
Een van de grootste verschillen is dat functionele dystonie in principe weer over kan gaan andere vormen van dystonie niet. Daarnaast is functionele dystonie vaak, maar niet altijd onbeweeglijk (gefixeerd), andere vormen van dystonie veroorzaken bewegingen volgens een vast patroon.